Samotność w związku – objawy i jak sobie radzić
Samotność w związku może zdarzyć się każdemu, niezależnie od czasu trwania relacji i sytuacji osobistej partnerów. Poznaj przyczyny, objawy, skutki i metody radzenia sobie z samotnością w związku.
Praca zawodowa może być źródłem wielu radości i wspierać nasz rozwój, ale wiąże się też czasem ze stresem, napięciem i trudnymi emocjami. Wypalenie zawodowe pojawia się wtedy, gdy obciążenia w życiu zawodowym przekraczają możliwości pracownika i nie pozwalają na odpowiedni wypoczynek. Jak rozpoznać pierwsze objawy wypalenia zawodowego i kiedy w ramach procesu leczenia skorzystać z L4 na wypalenie zawodowe?
Jedno z ważniejszych badań ostatnich lat wykazało, że aż 45% pracowników w Polsce doświadcza syndromu wypalenia zawodowego. 26% ankietowanych wskazuje natomiast, że dostrzega na co dzień jego ciężkie objawy¹. To niepokojące liczby, które jednoznacznie potwierdzają powagę i skalę problemu. Jako specjaliści od zdrowia psychicznego wiemy też, że naprawdę łatwo przeoczyć objawy wypalenia zawodowego, które stanowią sygnał ostrzegawczy od przemęczonego organizmu. Kiedy należy się skonsultować z ekspertem?
Co to jest wypalenie zawodowe?
Nie zawsze było takie oczywiste, co to jest wypalenie zawodowe i w jaki sposób je diagnozować. Spadek motywacji do wykonywanej pracy przypisywano lenistwu, znudzeniu obowiązkami albo celowemu obniżaniu efektywności przez pracownika. Na szczęście na temat wypalenia zawodowego stworzono już wiele naukowych publikacji, przeprowadzono ogrom badań i opracowano dokładne kryteria diagnostyczne. Dzięki tak szerokiemu zgłębieniu tematu pracownicy mogą liczyć na realne wsparcie ze strony bliskich, specjalistów oraz samego pracodawcy.
Definicja – syndrom wypalenia zawodowego
Istnieje wiele definicji wypalenia zawodowego, które powstawały w toku badania tego zjawiska przez twórców współczesnej psychologii. Wszystkie dość precyzyjnie tłumaczą, co to jest wypalenie zawodowe i w jakich sytuacjach występuje najczęściej. Zdaniem wybitnego amerykańskiego psychologa Herberta Freudenbergera wypalenie zawodowe to ogólne wyczerpanie, które bierze się z nadmiernego angażowania sił i zasobów pracownika w jego pracę zawodową i pełnione obowiązki. Podobnego zdania są również inni badacze.
Alaya Pines to psycholog kliniczna, która wiele lat swojej pracy naukowej poświęciła związkowi pomiędzy problemem wypalenia zawodowego a genetyką. Ona sama zbudowała definicję syndromu wypalenia zawodowego jako stanu fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania. W licznych publikacjach zauważa, że jego objawy pojawiają się zazwyczaj w wyniku długotrwałej pracy z ludźmi w sytuacjach wymagających emocjonalnie. Być może dlatego wypalenie zawodowe w pewnych zawodach występuje częściej.
Koncepcja wypalenia zawodowego wg Christiny Maslach
Najczęściej przywoływaną definicją wypalenia zawodowego jest ta Christiny Maslach. Profesor psychologii zapoczątkowała badania nad wypaleniem zawodowym, a w trakcie własnych prac badawczych opisała trzy wymiary tego zjawiska – wyczerpanie emocjonalne, depersonalizację oraz obniżone poczucie własnych dokonań i kompetencji. Co szczególnie ważne, każdy z tych aspektów może oddziaływać zarówno bezpośrednio na osobę doświadczającą syndromu wypalenia zawodowego, jak i na całe jej otoczenie w życiu zawodowym oraz prywatnym.
Christina Maslach bardzo holistycznie tłumaczy, co to jest wypalenie zawodowe. Jej definicja pogłębia znaczenie różnych wymiarów problemu, z którym mierzy się osoba w kryzysie. Wszystkie aspekty syndromu wypalenia zawodowego mają jednak cechy wspólne. Łączy je brak energii życiowej, wycofanie społeczne i pogłębiająca się obojętność pracownika względem swoich obowiązków oraz innych ludzi. W koncepcji wypalenia zawodowego wg Christiny Maslach silny jest też element utraty wiary w swoje kompetencje.
Na czym polega syndrom wypalenia zawodowego?
Znamy już kilka kluczowych definicji, ale warto jeszcze odpowiedzieć sobie, na czym polega wypalenie zawodowe w praktyce. Syndrom wypalenia zawodowego to reakcja organizmu na zbyt wysoki poziom stresu, który towarzyszy pracownikowi w związku z wykonywaną przez niego na co dzień pracą. Co istotne z perspektywy osoby dopiero rozważającej podjęcie leczenia – pierwsze objawy wypalenia zawodowego są wyraźnym sygnałem ostrzegawczym przemęczonego organizmu, a nie przejawem lenistwa czy powodem do wstydu.
Wypalenie zawodowe nie oznacza zawsze jednoznacznej niechęci do pracy. U wielu pacjentów można zauważyć wiele sprzecznych emocji i trudnych, nawracających myśli. Z jednej strony pracownik doświadczający syndromu wypalenia zawodowego ma zwyczajnie dość, czuje duże zmęczenie i potrzebę ucieczki od obowiązków zawodowych. Z drugiej jednak strony może mieć poczucie osobistej porażki, a także coraz mocniej wątpić w swoje kompetencje i wartość zawodową. Cierpi też jego poczucie własnej wartości.
Wypalenie zawodowe – objawy, które łatwo przeoczyć
Mogłoby się wydawać, że objawy wypalenia zawodowego są dosyć proste do zauważenia i wprowadzenia zmian. A jednak większość pacjentów doświadczających problemu wypalenia zawodowego uświadamia sobie naturę swojego problemu na późnym etapie jego rozwoju – wtedy, kiedy już naprawdę brakuje siły i motywacji do wstania rano z łóżka. Dlaczego tak łatwo przeoczyć wypalenie zawodowe? Objawy są niecharakterystyczne, a rozpatrywane osobno i bez wystarczającej wiedzy mogą kojarzyć się z wieloma różnymi problemami zdrowotnymi, które pozostawiamy zazwyczaj bez konsultacji z ekspertem.
Fizyczne objawy wypalenia zawodowego
Chociaż najbardziej poszkodowaną sferą pozostaje psychika, fizyczne objawy wypalenia zawodowego wcale nie należą do rzadkości. Wielu pacjentów już po czasie zauważa u siebie na przykład spadek odporności i większą podatność na choroby zakaźne takie jak przeziębienie czy grypa. Kiedy rozwija się u nas wypalenie zawodowe, objawy fizyczne mogą obejmować pojawiające się jakby częściej niż kiedyś bóle głowy, nawracające problemy z żołądkiem, podwyższone ciśnienie tętnicze czy uciążliwe problemy ze snem.
Najczęstsze fizyczne objawy wypalenia zawodowego dotyczą jednak przede wszystkim ciągłego uczucia zmęczenia, które nie ustępuje nawet po pełnym odpoczynku weekendzie czy długim i ogólnie udanym urlopie. W przypadku pracownika podejrzewającego już u siebie wypalenie zawodowe, objawy fizyczne związane z wyczerpaniem mogą stanowić jeden z głównych argumentów za udaniem się na wizytę do specjalisty. Kiedy jednak nie zdajemy sobie jeszcze sprawy z zagrożenia syndromem wypalenia zawodowego, winę za jego objawy fizyczne bardzo łatwo jest zrzucić na „ogólnie trudniejszy czas”.
Wypalenie zawodowe – objawy psychiczne
Wielu pacjentów zwraca uwagę na psychiczne objawy wypalenia zawodowego, które stopniowo obniżają komfort ich funkcjonowania i mają wpływ na samopoczucie również po godzinach pracy. Kiedy w naszym życiu pojawia się wypalenie zawodowe, objawy psychiczne mogą przybierać formę ciągłego przygnębienia, uczucia pustki i bezradności. Takie osoby nie czują dawnej radości z aktywności zawodowej i powoli wycofują z wielu ważnych obszarów dotychczasowego życia – na przykład unikają kontaktów towarzyskich.
Ale psychiczne objawy wypalenia zawodowego to nie tylko smutek, wycofanie i brak motywacji. Tak duże nagromadzenie trudnych emocji powoduje też często, że pracownik doświadczający kryzysu staje się bardziej chwiejny emocjonalnie, rozdrażniony i pełny frustracji. Wiedząc, że to również jest wypalenie zawodowe, objawy psychiczne związane z nerwowością powinny spotykać się z dużą dozą wyrozumiałości i empatii. Osoba zmagająca się z syndromem wypalenia zawodowego zdecydowanie nie szuka „zaczepki” – przeżywa bardzo trudny czas i potrzebuje wsparcia.
Inne objawy wypalenia zawodowego
Każda osoba może przeżywać tego rodzaju kryzys trochę inaczej. Wśród mniej oczywistych objawów wypalenia zawodowego znajdują się różne niekorzystne zachowania, których wcześniej nie zauważaliśmy u siebie lub bliskiej osoby. W życiu zawodowym może to być na przykład rosnący problem z planowaniem czasu pracy czy finalizowaniem zadań. Zauważalny spadek efektywności i nadużywanie kofeiny w postaci kawy lub napojów energetycznych również mogą sugerować wypalenie zawodowe – objawy bywają różne.
By zauważyć pierwsze objawy wypalenia zawodowego, należy być uważnym na swoje emocje, ogólną kondycję i potrzeby. Organizm często sam podpowiada, kiedy wymaga już wyciszenia i odpoczynku od pracy. Ignorowanie takich sygnałów to prosty przepis na wypalenie zawodowe. Objawy można też dostrzec w sposobach na rozładowywanie stresu po ciężkim dniu w pracy. Jeśli pracownik ucieka w uzależnienia albo przerzuca trudne emocje na innych, wchodząc w konflikty – warto zasugerować spotkanie ze specjalistą.
Jak odróżnić objawy wypalenia zawodowego od depresji?
Depresja i syndrom wypalenia zawodowego to poważne problemy, które wymagają profesjonalnego leczenia. Co ciekawe, na pierwszy rzut oka mogą wyglądać na tyle podobnie, że łatwo je ze sobą pomylić. Pomiędzy depresją a wypaleniem zawodowym występują jednak istotne różnice w objawach. Dominującymi stanami związanymi z syndromem wypalenia zawodowego są gniew i frustracja. Przy depresji natomiast pacjenci czują się wyciszeni emocjonalnie, unikają konfliktów, a przy tym często wskazują na poczucie winy.
Różnica pomiędzy wypaleniem zawodowym a depresją wynika też ze skali wpływu doświadczanego problemu na różne obszary życia pacjenta. Depresja sprawia, że nasze zachowanie zmienia się zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym. Wypalenie zawodowe jest najbardziej widoczne w związku z pracą i wykonywanymi w niej obowiązkami. Choć oczywiście objawy wypalenia zawodowego nie ustępują w momencie opuszczenia siedziby pracodawcy, napięcie emocjonalne wiąże się właśnie z życiem zawodowym.
Różnice między wypaleniem zawodowym a depresją:
▪︎ depresja jest chorobą, a wypalenie zawodowe to syndrom;
▪︎ depresja wiąże się z poczuciem winy, wypalenie zawodowe z gniewem;
▪︎ depresja przenika całe życie, wypalenie zawodowe dotyczy pracy;
▪︎ w leczeniu depresji stosuje się leki, przy wypaleniu zawodowym raczej nie;
▪︎ depresja i wypalenie zawodowe wynikają z różnych przyczyn.
Przyczyny wypalenia zawodowego – najczęstsze czynniki
Praca zawodowa może być źródłem stresu, ale raz na jakiś czas to normalne. Przyczyny wypalenia zawodowego to natomiast wszystkie te sytuacje, gdy stres pojawia się w naszej pracy zbyt często i jest na tyle silny, że przemęczony organizm nie może sobie z nim poradzić. Zgromadzone w ten sposób napięcie powoduje stopniowe pogarszanie się naszego samopoczucia i może prowadzić do rozwoju innych problemów. Dlatego warto być uważnym na wypalenie zawodowe – przyczyny są czasem trudne do wychwycenia.
Cechy i postawy sprzyjające syndromowi wypalenia zawodowego
Wśród możliwych przyczyn wypalenia zawodowego warto zestawić cechy osobowości i postawy życiowe, które zwiększają ryzyko doświadczenia tego problemu. Szczególnie uważne na swój dobrostan psychofizyczny w miejscu pracy powinny być osoby ponadprzeciętnie wrażliwe, a także takie cechujące się niską odpornością na stres powodujący najczęściej wypalenie zawodowe. Przyczyny tego zjawiska są też związane ze skłonnością do perfekcjonizmu oraz emocjonalnego zaangażowania w swoją karierę.
Choć syndrom wypalenia zawodowego powoduje obniżenie poczucia własnej wartości u doświadczającej go osoby, niska samoocena często staje się też nie skutkiem, ale przyczyną wypalenia zawodowego. Inne cechy i postawy sprzyjające rozwojowi kryzysu to naturalna zależność od innych i skłonność do bierności w działaniu. Osoby o takich mechanizmach funkcjonowania w pracy częściej od innych mogą wpadać w pułapkę tłumionej przez długi czas frustracji – kolejnej przyczynie wypalenia zawodowego.
Wypalenie zawodowe a stres w miejscu pracy
Stres w miejscu pracy stanowi główne źródło kryzysów takich jak wypalenie zawodowe. Przyczyny samego stresu mogą być różne – od przeciążenia zbyt wieloma obowiązkami aż po trudną relację z toksycznym szefem. Nie ma jednak wątpliwości co do tego, że pewne warunki wykonywania pracy stanowią jednoznaczne przyczyny wypalenia zawodowego. Praca pod presją czasu, duża odpowiedzialność czy nadmierna rywalizacja pomiędzy pracownikami tworzą ogromne źródło przewlekłego, silnego stresu.
Oddzielną kategorię wśród przyczyn wypalenia zawodowego stanowią wszystkie wątki związane z relacjami społecznymi w miejscu pracy. Dobre kontakty ze współpracownikami działają na nas budująco. Sprawiają, że chce nam się przychodzić do siedziby firmy i angażować we wspólne projekty. Konflikty i zła atmosfera panująca w pracy mogą natomiast dać początek przyczynom wypalenia zawodowego i skutecznie zdemotywować do podejmowania kolejnych wysiłków i inwestowania w pracę dodatkowych sił.
Przyczyny wypalenia zawodowego ukryte w stylu życia
Nie bez powodu mówi się, że pracoholizm to prosta droga do wypalenia zawodowego. Przyczyny związane z nadmiernym zaangażowaniem w wykonywane obowiązki rzeczywiście ujawniają się dość często w toku późniejszej psychoterapii. Kiedy poświęcamy na pracę zbyt wiele czasu i energii, tracimy równowagę w pozostałych obszarach życia. Jedną z głównych przyczyn wypalenia zawodowego może stać się też wtedy rozczarowanie miejscem pracy albo frustracja związana ze specyfiką wykonywanych przez nas obowiązków.
Unikaniu możliwych przyczyn wypalenia zawodowego zdecydowanie nie pomaga też długofalowe zaniedbywanie podstawowych potrzeb swojego organizmu. Brak odpoczynku czy aktywności fizycznej, niezdrowa dieta lub rezygnacja z hobby na rzecz wypracowywania nadgodzin mogą szybko doprowadzić do rozwoju syndromu wypalenia zawodowego. Przyczyny takiego stanu rzeczy są dosyć proste – nie da się zdrowo, sprawnie i szczęśliwie funkcjonować w jednym obszarze życia, zaniedbując jednocześnie pozostałe.
Etapy wypalenia zawodowego – jak je rozpoznać?
Jeśli jest się dość uważnym obserwatorem, z czasem można zacząć zauważać u siebie poszczególne etapy wypalenia zawodowego i lepiej rozumieć cały proces. Co jednak istotne, nie u każdego pacjenta przebieg etapów wypalenia zawodowego będzie wyglądał tak samo. Czasem zmianie ulegnie kolejność faz, czasem objawy przypisane do któregoś z etapów będą dużo słabsze lub znacznie bardziej nasilone. Mimo to z doświadczenia wiemy, że etapy wypalenia zawodowego występują najczęściej w podobnej kolejności.
ETAP 1 – Zaangażowanie w pracę
Pierwszy etap wypalenia zawodowego nie jest jeszcze problemem samym w sobie, ale stwarza niestety przestrzeń do kształtowania pewnych niezdrowych nawyków. Bardzo silne zaangażowanie w wykonywaną pracę ma najczęściej miejsce wtedy, gdy rozpoczynamy nowy rozdział w karierze – dostajemy awans, wymarzoną pracę albo świetnie idzie nam w jakimś wymagającym projekcie. Widzimy wtedy szanse rozwoju, czujemy satysfakcję i dumę. Na pierwszym etapie wypalenia zawodowego jesteśmy szczęśliwi, ale chcemy więcej.
ETAP 2 – Pogoń za nierealistyczną wizją
Kiedy początkowy entuzjazm przygasa, możemy odczuwać niepokój i naturalnie przejść w drugi etap wypalenia zawodowego. Wciąż mamy przed oczami wizję sukcesu, chcemy utrzymać nierealistyczny obraz swojej pracy, ale zaczynamy wątpić we własne możliwości i wartość jako pracownika. Dochodzi do przepracowywania się – bierzemy na siebie kolejne zadania i zostajemy w pracy po godzinach. Będąc już po całości w drugim etapie wypalenia zawodowego, nakładamy na siebie coraz więcej presji i czujemy stres.
ETAP 3 – Zmęczenie i problemy w relacjach
Przemęczony organizm zupełnie nie radzi sobie ani z obowiązkami, ani z utrzymywaniem dobrych relacji z innymi ludźmi. Na trzecim etapie wypalenia zawodowego musimy wkładać dodatkowy wysiłek nawet w te rutynowe czynności, by utrzymać przeciętną jakość pracy zawodowej. Jesteśmy też zdecydowanie bardziej nerwowi i drażliwi, a obecność do tej pory bliskich nam osób zaczyna być denerwująca. Kiedy wskutek narastającej frustracji pogarszają się nasze relacje i kontakty społeczne, to już trzeci etap wypalenia zawodowego.
ETAP 4 – Pełne wypalenie zawodowe
Nie da się funkcjonować w ten sposób. Czwarty etap wypalenia zawodowego to bardzo trudny czas wyczerpania psychicznego i fizycznego. Jesteśmy przemęczeni, trudno nam skupić myśli na jakimkolwiek zadaniu, a po zakończeniu pracy nie mamy energii na żadne dodatkowe aktywności. Doświadczamy stanów depresyjnych, odczuwamy samotność i tracimy poczucie sensu. Najłatwiejszym do zauważenia objawem czwartego etapu wypalenia zawodowego jest jednak dojmująca chęć porzucenia pracy – i to natychmiast.
ETAP 5 – Powrót do równowagi
Ostatni, piąty etap wypalenia zawodowego to proces zdrowienia. Ma szansę zaistnieć tylko wtedy, gdy uświadomimy sobie wszystkie wcześniejsze etapy i zaczniemy odbudowywać harmonię pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym. Jeszcze przed świadomym wejściem w optymistyczny, piąty etap wypalenia zawodowego, należy podjąć decyzję o sposobie leczenia. Jeśli szukamy profesjonalnej pomocy, trzeba wybrać dobrego psychoterapeutę. Jeśli jednak decydujemy się na samodzielną pracę – potrzebna będzie duża samoświadomość, a także umiejętność słuchania bieżących potrzeb swojego organizmu.
Kiedy leczenie wypalenia zawodowego jest konieczne?
Gdy doświadczamy intensywnego kryzysu, możemy odnosić wrażenie, że to koniec świata. Praca przestaje nam sprawiać przyjemność, a zaczyna być źródłem frustracji. Cierpi na tym również życie prywatne i relacje z bliskimi. Na szczęście jednak leczenie wypalenia zawodowego jest jak najbardziej możliwe. Wcale nie jest też takie trudne, jak mogłoby się wydawać – pod warunkiem, że nie będziemy odkładać go zbyt długo w czasie. Skąd zatem wiedzieć, kiedy leczenie wypalenia zawodowego staje się koniecznością?
Wszystko zależy od tego, kiedy zauważymy u siebie wypalenie zawodowe. Leczenie należy wtedy wdrożyć od razu, bez obiecywania sobie czy bliskim osobom, że „jeszcze tylko ten miesiąc”, „jeszcze tylko ten projekt”. Cały proces leczenia wypalenia zawodowego pod okiem specjalisty najłatwiej jest przeprowadzić wtedy, gdy znajdujemy się na trzecim lub wcześniejszym etapie rozwoju syndromu. Kolejny etap wypalenia zawodowego niesie ze sobą ryzyko doświadczenia bardzo przykrych objawów, np. stanów depresyjnych.
Wypalenie zawodowe – test online do wstępnej diagnozy
W internecie istnieje obecnie wiele darmowych narzędzi pomagających ocenić, czy teoretycznie może nas dotyczyć wypalenie zawodowe. Test online do wstępnej diagnozy składa się zazwyczaj z kilkunastu pytań o nasz stan emocjonalny oraz podejście do wykonywanej pracy. Niektóre pytania są dość oczywiste, niektóre trudne i wymagające głębszego zastanowienia. By jednak test na wypalenie zawodowe naprawdę miał jakąkolwiek wartość, należy odpowiadać szczerze i nie spieszyć się z wypełnieniem testu.
Gdy nasze obserwacje sugerują objawy kryzysu, być może rzeczywiście w naszym życiu pojawiło się wypalenie zawodowe. Test online jest pewną sugestią, ale nie może zastępować profesjonalnej diagnozy. Warto wiedzieć, że w diagnostyce psychologicznej istnieją bardziej zaawansowane narzędzia do określania natury trudności, których doświadcza pacjent. W przypadku syndromu wypalenia zawodowego takim narzędziem może być na przykład Maslach Burnout Inventory (MBI) – profesjonalny kwestionariusz do pomiaru wypalenia zawodowego w oparciu o koncepcję Christiny Maslach. Ale co dalej?
Jak leczyć wypalenie zawodowe u specjalisty?
Po postawieniu ostatecznej diagnozy przychodzi czas na działanie. Leczenie wypalenia zawodowego jest jak najbardziej możliwe, ale na pewnym etapie wymaga wsparcia specjalisty i dobrego planu. Coraz więcej osób zastanawia się jednak, jak leczyć wypalenie zawodowe już wtedy, gdy pojawiają się jego pierwsze objawy. Wtedy wystarczy po prostu zastanowić się, w jakich sytuacjach szczególnie mocno zauważamy u siebie wypalenie zawodowe. Leczenie polega przede wszystkim na ograniczeniu źródeł stresu.
Większa uważność na swoje potrzeby
Ta metoda leczenia wypalenia zawodowego sprawdza się szczególnie dobrze, gdy mamy do czynienia z 1. lub 2. etapem rozwoju kryzysu. Polega przede wszystkim na zauważaniu u siebie takich obszarów życia, które najczęściej tracą na znaczeniu w oczach osób dotkniętych przez wypalenie zawodowe. Leczenie powinno opierać się na zdefiniowaniu miejsc, gdzie dokładnie równowaga ulega zaburzeniu. Być może brakuje nam w życiu przestrzeni na hobby, dodatkowego czasu dla rodziny lub regularnej aktywności fizycznej?
Myśląc o tym, jak leczyć wypalenie zawodowe, pamiętajmy w pierwszej kolejności o najbardziej podstawowych kwestiach – utrzymywaniu swojego ciała i umysłu w dobrej kondycji. Kiedy nie mamy jeszcze do czynienia z zaawansowanym kryzysem, leczenie wypalenia zawodowego może ograniczać się do codziennej troski o zdrowy sen, dobrze zbilansowaną dietę i regularne spacery lub basen. W kontekście problemu wypalenia zawodowego bardzo ważne jest też odpowiednie zarządzanie stresem.
Urlop wypoczynkowy na wypalenie zawodowe
Przerwa w stresującej, intensywnej pracy jest potrzebna szczególnie osobom, które zauważają u siebie umiarkowane, choć jednoznaczne wypalenie zawodowe. Leczenie na 2. lub 3. etapie zaawansowania wymaga zazwyczaj warunków, które pomagają nam na jakiś czas zdystansować się od miejsca pracy, wykonywanych obowiązków i związanego z nimi stresu. Dlatego właśnie leczenie wypalenia zawodowego na takim etapie często przybiera formę urlopu wypoczynkowego, czyli przestrzeni do odzyskania spokoju i równowagi.
Dla części pacjentów może nie być do końca jasne, jak leczyć wypalenie zawodowe na zwykłym urlopie wypoczynkowym. Rzeczywiście nie jest to ani klasyczne L4, ani dedykowany wyjazd do placówki leczniczej. Wiemy jednak z doświadczenia, że leczenie wypalenia zawodowego potrafi być najbardziej skuteczne wtedy, kiedy po prostu pozwolimy sobie na odpoczynek i bycie „tu i teraz” w przyjaznym, niezwiązanym z pracą miejscu. Dla jednych pacjentów będzie do spacerowanie po górach, dla innych leniwe dni na plaży.
Psychoterapia wypalenia zawodowego
Zdarza się, że leczenie wypalenia zawodowego wymaga nie tylko troski o swoje codzienne potrzeby czy odpoczynek na dłuższym urlopie. Szczególnie silne kryzysy mogą utrzymywać się miesiącami. Trwają nawet pomimo wprowadzenia przez pacjenta zmian, które w tych mniej zaawansowanych przypadkach mogłyby zaleczyć wypalenie zawodowe. Leczenie należy wtedy zaplanować ze specjalistą, który ma solidne doświadczenie w psychoterapii wypalenia zawodowego i doradztwie związanym z planowaniem czy rozwojem kariery.
Badania naukowe wykazały, że terapia poznawczo-behawioralna oraz praktyka uważności mindfulness są skutecznymi metodami leczenia wypalenia zawodowego². Dlatego też warto szukać właśnie takich kompetencji u psychoterapeuty, we współpracy z którym chcemy jak najszybciej pokonać wypalenie zawodowe. Leczenie przybiera wtedy formę regularnych spotkań, które opierają się na szczerej i empatycznej rozmowie. W przypadku leczenia wypalenia zawodowego warto, by odbywały się przynajmniej raz w tygodniu.
Zwolnienie na wypalenie zawodowe – kiedy przysługuje?
Pacjenci doświadczający kryzysu związanego z pracą bardzo często pytają nas, kiedy przysługuje zwolnienie na wypalenie zawodowe. W praktyce wcale nie jest łatwo udzielić na to pytanie krótkiej i uniwersalnej odpowiedzi. Dlaczego więc kwestia L4 na wypalenie zawodowe jest taka problematyczna? Ponieważ zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD-11 wypalenie zawodowe nie jest chorobą, tylko syndromem³ – a syndrom chorobowy nie może być podstawą do uzyskania zwolnienia lekarskiego.
Warunki przyznania L4 na wypalenie zawodowe
Czy wobec tego naprawdę nie ma możliwości, by pacjent w złym stanie psychofizycznym uzyskał od swojego lekarza zwolnienie na wypalenie zawodowe? Tutaj odpowiadamy w sposób typowy dla zagadnień z zakresu zdrowia psychicznego – to zależy. Rzeczywiście jest tak, że syndrom chorobowy sam w sobie nie stanowi wskazania do udzielenia L4 na wypalenie zawodowe. Zwolnienie poparte takim uzasadnieniem mogłoby spotkać się z zainteresowaniem lub nawet sprzeciwem ze strony ZUS.
Warto jednak mieć na uwadze, że wypalenie zawodowe często wiąże się z doświadczaniem przez pacjenta wielu innych problemów, które wpływają na codzienne funkcjonowanie i uprawniają go do otrzymania zwolnienia na wypalenie zawodowe. Jednymi z najbardziej charakterystycznych pozostają zaburzenia lękowe i epizody depresyjne – czyli pełnoprawne choroby wpisane do ICD-11 z takim właśnie oznaczeniem. Jeśli zatem lekarz stwierdzi, że pacjent zmaga się z objawami formalnie zdefiniowanych chorób, zgodnie z prawem może wypisać L4 na wypalenie zawodowe.
Ile dni zwolnienia na wypalenie zawodowe jest możliwe?
By zauważyć poprawę stanu zdrowia pacjenta z silnymi objawami wypalenia zawodowego, musi upłynąć trochę czasu. Czas ten powinien być jednak wypełniony odpoczynkiem i regularną psychoterapią, a nie przewlekłym stresem związanym z życiem zawodowym. Dlatego wielu lekarzy psychiatrów decyduje się na wystawienie L4 na wypalenie zawodowe, kiedy zwykły urlop wypoczynkowy już nie wystarcza do odzyskania przez daną osobę pełni sił. Zatem ile dni zwolnienia na wypalenie zawodowe jest możliwe, kiedy objawy stają się nie do wytrzymania?
W 2024 roku L4 na wypalenie zawodowe może trwać maksymalnie 182 dni. Jeśli posiadamy umowę o pracę, przysługuje nam wtedy 80% wynagrodzenia, a po upływie tego czasu – zasiłek chorobowy. Zdarza się, że w skrajnych przypadkach objawy wypalenia zawodowego utrzymują się nawet pomimo tak długiej przerwy w pracy i regularnego uczęszczania na psychoterapię. Wtedy w ramach kontynuacji przyznanego nam zwolnienia na wypalenie zawodowe możemy ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne, które trwa od 3 do nawet 12 miesięcy.
Jak dostać L4 na wypalenie zawodowe?
Wiele osób przeżywających kryzys podejmuje leczenie, nie rezygnując przy tym z aktywności zawodowej. Bywa jednak, że pacjenci doświadczający szczególnie silnych objawów pytają nas wprost, jak dostać L4 na wypalenie zawodowe. Przede wszystkim należy upewnić się ze specjalistą, że problem rzeczywiście dotyczy pracy. Zła kondycja psychofizyczna może brać się z wielu różnych zaburzeń i trudności emocjonalnych, w których niestety nie pomoże nam samo zdystansowanie się od codziennych spraw poprzez zwolnienie na wypalenie zawodowe.
Problemy związane z emocjami i przeżywaniem stresu mogą być znacznie bardziej złożone, niż sami to często podejrzewamy. Jeśli jednak mamy już pewność, że potrzebujemy L4 na wypalenie zawodowe, należy udać się do lekarza rodzinnego lub lekarza psychiatry. Tego rodzaju wizyta polega przede wszystkim na szczerej rozmowie pomiędzy pacjentem a specjalistą. Lekarz zapyta nas prawdopodobnie o wszystkie objawy, historię medyczną, a także doświadczenia psychoterapeutyczne. Jeśli uzna, że zwolnienie na wypalenie zawodowe może pomóc w powrocie do zdrowia, przyzna je pacjentowi jeszcze tego samego dnia.
Źródła naukowe:
³ ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (QD85 Burnout), www.icd.who.int, [dostęp: 9.02.2024].
O autorze
Katarzyna Wiszniewska to psycholog, psychoterapeuta i doradca kariery. Prowadzi psychoterapię poznawczo-behawioralną, podczas której pomaga swoim pacjentom stopniowo leczyć wypalenie zawodowe i budować odporność na stres. Katarzyna wykorzystuje też wiedzę z zakresu projektowania ścieżek kariery i doradztwa.
Kontakt: +48 797 404 763 · kontakt@urbannclinic.pl
Co słychać na blogu?
Otwarty związek – czy to relacja dla mnie?
Otwarty związek to sytuacja, w której pozostajemy w stałej relacji z partnerem, ale mamy też możliwość przeżywania romantycznych chwil z innymi ludźmi. Kiedy otwarty związek ma sens?