ADHD u dorosłych (ADHD – Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, który do tej pory diagnozowano przede wszystkim u dzieci i młodzieży. Teraz objawy ADHD u dorosłych są już dużo trafniej diagnozowane również w tej grupie pacjentów. Wiążą się z impulsywnością, nadmierną potrzebą ruchu i zaburzeniami uwagi, a te mogą znacząco utrudniać nasze funkcjonowanie na co dzień. Niezależne badania wskazują, że ADHD u dorosłych dotyczy nawet 3,4% światowej populacji¹.
Współczesna nauka tłumaczy już, czy można wyleczyć ADHD u dorosłych. Objawy tego zaburzenia bywają trudne do zauważenia i samodzielnej diagnozy, ale finalnie nieleczone ADHD u dorosłych zazwyczaj prowadzi do pogorszenia jakości życia. Dlatego też warto podjąć leczenie ADHD u dorosłych i dążyć to poznania rządzących nim zasad. Choć nie da się całkowicie wyleczyć ADHD, objawy u dorosłych z czasem łagodnieją, a część z nich może nawet stać się naszymi zaletami – oczywiście dzięki odpowiedniej terapii.
ADHD – objawy u dorosłych, które warto znać
Pierwszych objawów ADHD u dorosłych doświadczamy wtedy, gdy słabnie nasza zdolność do koncentracji i wypoczynku. Zazwyczaj nie zdajemy sobie jeszcze wtedy sprawy, że towarzyszące nam trudności to ADHD u dorosłych. Objawy tego zaburzenia najczęściej mają swój początek jeszcze w dzieciństwie, ale bywają lekceważone. Nie zawsze łatwo jest rozpoznać ADHD, objawy u dorosłych mogą być bowiem bardzo zróżnicowane. Część dorosłych z ADHD wyraźniej odczuwa je w sferze umysłowej, a część mocniej w wymiarze cielesnym.
Jakie znamy najczęstsze rodzaje ADHD u dorosłych?
Choć objawy ADHD u dorosłych generalnie się przeplatają, możemy wyróżnić trzy rodzaje tego zaburzenia. Wielu dorosłych z ADHD zauważa u siebie przede wszystkim zaburzenia koncentracji, które utrudniają pracę i komplikują życie osobiste. Takie osoby łatwo odpływają myślami i popełniają błędy pozornie łatwe do uniknięcia. Druga grupa pacjentów doświadcza nie mniej uciążliwych skutków ADHD. U dorosłych objawy mogą przybierać też formę silnej nadruchliwości z impulsywnością – a to bywa trudne również dla otoczenia pacjenta.
Ostatni rodzaj to mieszany typ ADHD. Objawy u dorosłych w tej konfiguracji powodują zarówno problemy z koncentracją, jak i dużą potrzebę ruchu oraz tendencję do impulsywnych zachowań. Najczęściej obserwowane objawy ADHD u dorosłych wpisują się właśnie w mieszany rodzaj zaburzenia. Pacjenci w tej grupie muszą rozwijać dużą uważność, by nauczyć się życia z ADHD. U dorosłych objawy mieszane tworzą nieprawdziwy obraz pacjenta jako osoby „chaotycznej” i „roztrzepanej”, co dodatkowo utrudnia diagnozę.
ADHD u dorosłych – objawy związane z zaburzeniami koncentracji uwagi
ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi (Inattentive Type, Predominantly Inattentive Presentation) to jeden z najczęściej spotykanych rodzajów nieleczonego ADHD u dorosłych. Charakteryzuje się trudnościami ze zbieraniem myśli i organizacją. W przypadku pacjentów z tym rodzajem ADHD, objawy u dorosłych wyraźnie przekładają się na problemy z planowaniem, wykonywaniem zadań i ustalaniem priorytetów. Warto mieć na uwadze, że nieleczone ADHD u dorosłych z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi szczególnie mocno przeszkadza pacjentom w rozwoju osobistym, nauce i budowaniu kariery.
Objawy ADHD u dorosłych z przewagą zaburzeń uwagi to:
▪︎ problemy z organizacją, planowaniem i wykonywaniem zadań;
▪︎ łatwość w rozpraszaniu się (również podczas bezpośrednich interakcji z ludźmi);
▪︎ skłonność do prokrastynacji, czyli ciągłego odkładania „na później”;
▪︎ częste popełnianie błędów, które wynikają z niedostatecznej uważności;
▪︎ wrażenie błądzenia myślami po wielu tematach na raz.
Objawy ADHD u dorosłych z przewagą nadruchliwości i impulsywności
ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności (Hyperactive-Impulsive Type, Predominantly Hyperactive-Impulsive Presentation) to rzadziej diagnozowany rodzaj ADHD u dorosłych. Objawy w tym przypadku bywają postrzegane jako „naturalne cechy” pacjenta, trudniej więc o prawidłowe rozpoznanie i wdrożenie leczenia ADHD. Objawy u dorosłych różnią się zazwyczaj od tych obserwowanych u dzieci. Nadruchliwość może być mniej widoczna, ale zachowania impulsywne w przypadku nieleczonego ADHD u dorosłych mocno wpływają na relacje społeczne pacjenta, jego życiowe decyzje oraz bezpieczeństwo.
Objawy ADHD u dorosłych z nadruchliwością i impulsywnością to:
▪︎ nadmierna aktywność fizyczna, np. bieganie zamiast chodu;
▪︎ bezwiedne wykonywanie drobnych czynności, np. stukanie palcami o stół;
▪︎ niecierpliwość i niechęć do czekania na swoją kolej;
▪︎ częste podejmowanie działań i decyzji pod wpływem impulsu;
▪︎ problemy z kontrolą własnych reakcji.
Mieszane ADHD – objawy u dorosłych na co dzień
Choć wyróżniamy powyższe rodzaje ADHD u dorosłych, objawy najczęściej wskazują jednak na ADHD typu mieszanego (Combined Type, Combined Presentation). To najbardziej powszechny rodzaj ADHD u dorosłych kobiet i mężczyzn, a jego objawy skutkują zaburzeniami uwagi i koncentracji, nadruchliwością oraz skłonnościami do impulsywnych decyzji i zachowań. Warto tu zaznaczyć, że objawy ADHD u dorosłych typu mieszanego bardzo często są postrzegane przez otoczenie pacjenta jako „negatywne nawyki” i „cechy charakteru”, a nie trudności możliwe do złagodzenia drogą terapii.
Nie każdy jest mistrzem organizacji, a część ludzi ma przecież naturalną potrzebę większego ruchu – i nie muszą to być wcale objawy ADHD u dorosłych. Jeśli podejrzewamy u siebie to zaburzenie, dobrym krokiem będzie rozmowa ze specjalistą i wykonanie dedykowanych testów. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z „prawdziwym” ADHD u dorosłych, objawy lub naturalne cechy do nich zbliżone możemy przemodelować w bardziej adaptacyjnym kierunku. Leczenie ADHD u dorosłych wymaga wsparcia psychoterapeuty, ale pracę nad swoimi naturalnymi cechami można realizować z coachem.
Różnice w objawach ADHD u dorosłych i dzieci
Do niedawna uważano, że ADHD u dorosłych po prostu nie istnieje. Na niekorzyść pacjentów doświadczających tego zaburzenia, objawy ADHD u dorosłych łączono niemal wyłącznie z zachowaniami charakterystycznymi dla dzieci, pomijając zupełnie inne grupy ryzyka ADHD. Objawy u dorosłych były więc klasyfikowane jako naturalne cechy osobowości, a postrzegani w ten sposób dorośli z ADHD nie mieli odpowiedniej przestrzeni i warunków do diagnozy i profesjonalnego wsparcia. Czym zatem różnią się w ADHD objawy u dorosłych oraz symptomy u dzieci?
1. Nadpobudliwość ruchowa. Występuje na każdym etapie życia pacjentów z ADHD, u dorosłych objawy są jednak zazwyczaj bardziej subtelne. Dziecko zmagające się z ADHD może biegać i skakać bez wyraźnego powodu, a także doświadczać silnego uczucia frustracji w związku z wymuszonym bezruchem, np. siedzeniem w szkolnej ławce. Objawy ADHD u dorosłych natomiast częściej idą w kierunku drobnych, wykonywanych bezwiednie gestów. Choć nie jest to zasada, dorośli z ADHD częściej niż inni mogą klikać długopisem na spotkaniach w pracy, a także nienaturalnie często poprawiać włosy lub bawić się biżuterią.
2. Zaburzenia koncentracji uwagi. To kolejna różnica między grupami wiekowymi z ADHD. Objawy u dorosłych przeważają zazwyczaj w obszarze zaburzeń koncentracji uwagi, a nieleczone ADHD u dorosłych prowadzi do trudności z organizacją i domykaniem zadań. Takie cechy kojarzą się w pierwszej kolejności z „roztargnieniem”, rozmywając świadomość na temat ADHD u dorosłych. Objawy w przypadku młodszej grupy wiekowej są silniej związane z nadruchliwością. Ponadprzeciętna aktywność typowa dla dzieci dużo bardziej zwraca uwagę otoczenia, dlatego typowe objawy ADHD u dorosłych łatwiej jest przegapić.
3. Obszary odpowiedzialności. Im jesteśmy starsi, tym więcej mamy codziennych obowiązków. Ta naturalna kolej rzeczy staje się czasem doskonałym narzędziem do mapowania ADHD u dorosłych, objawy mogą bowiem dawać o sobie znać dopiero w obliczu konkretnych wyzwań. Dzieci z ADHD miewają bałagan w pokoju, zapominają o pracach domowych i nabijają siniaki przez nadruchliwość związaną z ADHD. Objawy u dorosłych sprawiają jednak, że łatwiej zapomnieć o zapłaceniu rachunków na czas, a bałagan dotyczy już całego domu, nie tylko jednego pokoju. ADHD u dorosłych rzutuje na większe obszary odpowiedzialności, co tworzy dużą presję.
4. Ukrywanie objawów ADHD. U dorosłych niektóre symptomy tego zaburzenia mogą być mniej widoczne, ponieważ pacjenci z czasem dostosowują się do norm społecznych. Dzieci działają spontanicznie i nie analizują, które z ich zachowań są akceptowalne, a które podyktowane ADHD. Objawy u dorosłych przechodzą jednak przez filtr tego, co „wypada” robić wśród innych ludzi. Dlatego też nieleczone ADHD u dorosłych jest tak powszechnym zjawiskiem. Żeby coś leczyć, trzeba to zdiagnozować. Żeby postawić diagnozę, trzeba zauważyć choć niewielką część objawów.
Jak wygląda leczenie ADHD u dorosłych?
Dla ludzi dotkniętych tym zaburzeniem przez długi czas może pozostawać niejasne, jak leczyć ADHD u dorosłych. Nie ma na to jednej metody, ponieważ objawy dotyczą zazwyczaj wielu sfer życia pacjenta i powodują różne trudności. Współczesna nauka zna jednak kilka metod, które stosowane wspólnie pozwalają na skuteczne leczenie ADHD u dorosłych i szybko przynoszą poprawę. Większość specjalistów zaleca obecnie połączenie psychoterapii z lekami na ADHD dla dorosłych. Leczenie obejmuje wtedy zarówno odbudowę równowagi biologicznej w mózgu, jak i pracę z emocjami pacjenta.
Leczenie ADHD u dorosłych – psychoterapia
Czy można wyleczyć ADHD u dorosłych samą psychoterapią? Czasem rzeczywiście udaje się to osiągnąć, ale złotym standardem jest psychoterapia poznawczo-behawioralna wspierana lekami – to pozwala zaopiekować wszystkie przyczyny występowania ADHD u dorosłych. Leczenie poprzez psychoterapię wymaga regularności i czasu, a sama formuła spotkań uwzględnia pracę z emocjami oraz psychoedukację. Duża samoświadomość pacjenta w tym zakresie zdecydowanie wspiera leczenie. ADHD u dorosłych to złożone zjawisko, dlatego warto dobrze rozumieć jego podstawy!
Gdy wybieramy psychoterapię jako metodę na ADHD u dorosłych, leczenie trwa od kilku tygodni do nawet paru miesięcy. Pierwsze zmiany na lepsze pojawiają się jednak zazwyczaj już po kilku spotkaniach ze specjalistą. Warto zaznaczyć, że duży wpływ na efekty leczenia ADHD u dorosłych psychoterapią ma nastawienie i zaangażowanie pacjenta. Praca w ramach terapii poznawczo-behawioralnej zakłada bowiem, że poza sesjami pacjent wykonuje też wiele „zadań domowych” związanych z lepszym rozumieniem ADHD. U dorosłych leczenie wymaga też świadomej obserwacji własnych zachowań, dzięki której pacjent może później z pomocą specjalisty wyciągać rozwojowe wnioski.
Jak leczyć ADHD u dorosłych dzięki zmianom nawyków?
Choć praca nad zmianą nawyków nie zażegna części objawów ADHD u dorosłych, leczenie powinno uwzględniać również ten obszar. Trudności z organizacją, koncentracją uwagi czy domykaniem zadań to częste problemy w życiu dorosłych z ADHD. Odpowiednie nawyki nie rozwiążą ich zupełnie, ale mogą bardzo pomóc lepiej funkcjonować na co dzień. Zatem jak leczyć ADHD u dorosłych poprzez zmianę nawyków? Przede wszystkim wybrać takie obszary naszego życia, które szczególnie mocno cierpią z powodu ADHD u dorosłych. Leczenie dzięki wypracowaniu dobrych nawyków to świetne uzupełnienie regularnej psychoterapii ADHD.
Jeśli organizacja pracy jest główną trudnością pacjenta z ADHD u dorosłych, leczenie powinno uwzględniać wypracowanie narzędzi do sprawnej realizacji zadań. Podążając za codzienną rutyną, pomimo objawów ADHD u dorosłych będziemy w stanie osiągać cele i podtrzymywać motywację do pracy. Bywa jednak, że leczenie ADHD u dorosłych musi skupić się przede wszystkim na objawach związanych z nadruchliwością. Wtedy nieocenionym wsparciem stają się regularne ćwiczenia rozluźniające i relaksacja. Jednak czy można wyleczyć ADHD u dorosłych tylko poprzez zmianę nawyków? Niestety nie – potrzebna jest również psychoterapia wspomagana lekami.
Wsparcie leczenia ADHD u dorosłych przez coaching
Coaching ADHD to budowanie praktycznych umiejętności, które pomagają lepiej funkcjonować w życiu z ADHD u dorosłych. Leczenie opiera się na regularnych spotkaniach z coachem, który wspiera pacjenta w wypracowywaniu narzędzi do skuteczniejszego działania i lepszego samopoczucia. Leczenie ADHD u dorosłych poprzez coaching ADHD buduje kompetencje w zakresie uważności na swoje emocje, planowania i organizacji, konsekwencji w działaniu, a także utrzymywania motywacji wewnętrznej. Kiedy na przykład prokrastynacja staje się u nas głównym objawem ADHD u dorosłych, leczenie przez coaching ADHD pomaga wypracować metody przełamywania tego szkodliwego schematu.
Jak leczyć ADHD u dorosłych przez coaching ADHD:
▪︎ wybrać doświadczonego coacha ADHD z wykształceniem psychologicznym;
▪︎ szczerze określić, co chcemy wypracować dzięki coachingowi ADHD u dorosłych;
▪︎ rekularnie uczęszczać na spotkania i wykonywać „zadania domowe”;
▪︎ działać wielotorowo, np. wdrożyć terapię oraz leki na ADHD dla dorosłych;
▪︎ monitorować efekty i nie zniechęcać trudnościami.
Znaczenie leków na ADHD dla dorosłych
W przypadku większości pacjentów z ADHD u dorosłych, leczenie opiera się przede wszystkim na odpowiednio dobranej farmakoterapii. Leki na ADHD dla dorosłych pomagają odzyskać równowagę biologiczną w mózgu, regulując poziom neuroprzekaźników i wpływając na samopoczucie pacjenta. Dobrze prowadzone leczenie ADHD u dorosłych lekami zwiększa też skuteczność innych metod, np. terapii poznawczo-behawioralnej oraz coachingu ADHD. Dzieje się tak dlatego, że leki na ADHD dla dorosłych wyciszają najbardziej dokuczliwe objawy, a pacjent może skupić się na pracy w obszarze emocji i lepiej wsłuchać w swoje potrzeby.
Jednak jak leczyć ADHD u dorosłych lekami, jeśli obawiamy się efektów ubocznych farmakoterapii? Większość stosowanych obecnie leków na ADHD dla dorosłych nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie pacjenta. Jeśli dotychczas odczuwaliśmy szczególnie trudne i dokuczliwe objawy ADHD u dorosłych, leczenie farmakologiczne może tylko przynieść ulgę oraz poprawę naszego samopoczucia. Warto podkreślić, że najgorsze „efekty uboczne” powoduje nieleczone ADHD u dorosłych. Leczenie natomiast daje realną szansę odzyskania dobrej kondycji życiowej i wypracowania rozwiązań.
Trudności w leczeniu ADHD u dorosłych
Chociaż coraz swobodniej mówi się o ADHD u dorosłych, diagnoza wciąż nie obejmuje wszystkich osób zmagających się z objawami tego zaburzenia. Zatem jak rozpoznać ADHD u dorosłych i skąd biorą się trudności w tym obszarze? Pierwsza niejasność pojawia się już na etapie pytania, kto diagnozuje ADHD u dorosłych – psycholog czy lekarz psychiatra? Jeśli podejrzewamy u siebie objawy związane z ADHD u dorosłych, diagnoza może zostać postawiona przez obu specjalistów. Gdy jednak mamy już diagnozę i chcemy rozpocząć leczenie, tylko lekarz psychiatra ma prawo przepisać nam leki na ADHD dla dorosłych i czuwać nad fizyczną kondycją zdrowotną.
Największy problem z leczeniem ADHD u dorosłych polega jednak na tym, że jakiekolwiek leczenie wymaga wcześniejszej diagnozy. Sama diagnoza zaś nie odbędzie się bez przyjścia pacjenta do specjalisty. Mimo rosnącej świadomości problemu wiele osób wciąż uważa, że ADHD u dorosłych po prostu nie istnieje. Dlatego też dorośli z ADHD często pozostają niezdiagnozowani, a swoje trudności tłumaczą zmęczeniem lub wrodzonymi cechami charakteru. Problem braku diagnozy i późniejszego leczenia szczególnie mocno dotyczy ADHD u dorosłych kobiet, które prezentują zazwyczaj inny, mniej „wyrazisty” dla otoczenia zestaw objawów i zachowań.
Poznaj skuteczne leki na ADHD dla dorosłych
Gdy pacjent otrzymuje diagnozę, staje też przed kolejnym wyzwaniem – jak radzić sobie z ADHD u dorosłych? Leczenie farmakologiczne w połączeniu z psychoterapią lub coachingiem ADHD przynoszą zazwyczaj najlepsze efekty. W praktyce leki na ADHD dla dorosłych nie działają na organizm szczególnie inwazyjnie, ale stosowanie ich wymaga regularnych wizyt u lekarza psychiatry. Działanie leków na ADHD dla dorosłych polega na regulowaniu pracy neuroprzekaźników w mózgu tak, by uciążliwe objawy zaburzenia ustępowały, a pacjent mógł skupić się na leczeniu ADHD u dorosłych także metodami psychoterapeutycznymi.
Psychostymulujące leki na ADHD u dorosłych
Leki psychostymulujące (metylofenidat, pochodne amfetaminy) to często pierwszy wybór w przypadku ADHD u dorosłych. Leczenie koncentruje się na zwiększeniu aktywności wybranych przekaźników w mózgu, powodując łagodne pobudzenie układu nerwowego pacjenta. Leki na ADHD dla dorosłych z grupy stymulantów oddziałują na dopaminę i noradrenalinę, czyli neuroprzekaźniki wspierające motywację do działania, koncentrację oraz uważność. Objawy ADHD u dorosłych łagodnieją pod wpływem działania tych leków – szczególnie w obszarze zaburzeń koncentracji uwagi.
Leki na ADHD dla dorosłych z grupy stymulantów to pochodne amfetaminy, dlatego mogą stwarzać pozory niebezpiecznych dla zdrowia pacjentów z ADHD. U dorosłych leczenie jest w praktyce bardzo skuteczne, a sama farmakoterapia nie powoduje ryzyka uzależnienia. Metylofenidat przyjmuje się doustnie, w formie zwykłych tabletek. Ten rodzaj leków na ADHD dla dorosłych powinien przynieść poprawę do 1 miesiąca od rozpoczęcia terapii. Dawkowanie metylofenidatu na ADHD u dorosłych zawsze określa lekarz psychiatra, a leki nie są refundowane przez NFZ powyżej 18. roku życia.
Psychostymulujące leki na ADHD dla dorosłych to:
▪︎ Concerta (metylofenidat, lek na receptę);
▪︎ Medikinet (metylofenidat, lek na receptę);
▪︎ Atenza (metylofenidat, lek na receptę);
▪︎ Symkinet (metylofenidat, lek na receptę).
Leki na ADHD dla dorosłych – atomoksetyna i inne
Leki niestymulujące (atomoksetyna) to substancje o zupełnie innym działaniu, któremu bliżej do leków przeciwdepresyjnych. Jak leczyć ADHD u dorosłych z ich pomocą? Atomoksetynę wybiera się głównie wtedy, gdy wcześniejsza terapia metylofenidatem nie pomogła na objawy ADHD. U dorosłych leczenie ma podobny cel – wsparcie działania noradrenaliny w mózgu. Jednak te konkretne leki na ADHD dla dorosłych nie wpływają przy okazji na aktywność dopaminy, nie pobudzają więc pacjenta psychoruchowo i skutecznie ograniczają impulsywność jako przejaw ADHD u dorosłych.
Wśród innych leków na ADHD dla dorosłych stosuje się czasem bupropion, który wykazuje działanie przeciwdepresyjne i wspomagające terapię uzależnienia od nikotyny. W jego przypadku leczenie ADHD u dorosłych odbywa się poprzez zwiększenie stężenia dopaminy i noradrenaliny, ale w łagodniejszy od metylofenidatu sposób. Bupropion jako lek na ADHD dla dorosłych bardzo dobrze sprawdza się też w terapii ADHD u dorosłych z chorobami współistniejącymi, np. depresją lub chorobą afektywną dwubiegunową. Leczenie farmakologiczne z użyciem tej substancji jest bardzo dobrze tolerowane przez większość dorosłych z ADHD.
Skutki uboczne leków na ADHD dla dorosłych
Kompleksowa terapia ADHD u dorosłych uwzględnia zazwyczaj stosowanie leków, a te budzą niepokój u niektórych dorosłych z ADHD. Jednak czy naprawdę jest się czego bać? Praktyka pokazuje, że leczenie ADHD u dorosłych farmakoterapią to jedna z najskuteczniejszch dostępnych metod, a skutki uboczne metylofenidatu występują u niewielu pacjentów. Warto też zaznaczyć, że leki na ADHD dla dorosłych wybiera i dawkuje wyłącznie lekarz psychiatra. Pacjent jest zatem pod stałą opieką specjalisty, który czuwa nad całym procesem terapii ADHD u dorosłych, leczenie zaś przeprowadza w maksymalnie bezpieczny i nieinwazyjny dla organizmu sposób.
1. Najczęstsze skutki uboczne. Leki na ADHD dla dorosłych nie powodują zazwyczaj dokuczliwych skutków ubocznych i są uważane za bardzo bezpieczne. Do najczęściej spotykanych skutków ubocznych przy leczeniu ADHD u dorosłych metylofenidatem należą takie objawy jak bezsenność, nerwowość i bóle głowy, które deklaruje maksymalnie 1/10 pacjentów. Skutki uboczne leków na ADHD dla dorosłych odnotowywane w tej kategorii najczęściej samoistnie ustępują i nie przekreślają dalszej terapii ADHD u dorosłych. Leczenie farmakologiczne dorosłych z ADHD metylofenidatem nie powinno więc budzić obaw o skutki uboczne, jeśli tylko nie występują u nas jednoznaczne przeciwwskazania.
2. Rzadziej występujące skutki uboczne. Mniej niż 1/10 pacjentów, ale więcej niż 1/100 zauważa inne nieporządane objawy związane ze stosowaniem leków na ADHD dla dorosłych, które nieco bardziej wpływają na codzienny komfort. Skutki uboczne metylofenidatu w leczeniu ADHD u dorosłych to na przykład biegunka, zawroty głowy, drażliwość, nudności, zmniejszenie łaknienia czy bóle stawów. W przypadku występowania tego rodzaju skutków ubocznych przy ADHD u dorosłych, leczenie może zostać zmodyfikowane. Leki na ADHD dla dorosłych to cała grupa substancji – trzeba tylko znaleźć tę najbardziej właściwą dla danego pacjenta.
3. Sporadyczne skutki uboczne. Choć terapia ADHD u dorosłych lekami jest popularną i skuteczną metodą, zdarzają się pacjenci szczególnie wrażliwi na skutki uboczne metylofenidatu. Jak radzić sobie z ADHD u dorosłych, gdy źle znosimy farmakoterapię? Wśród sporadycznych skutków ubocznych leków na ADHD dla dorosłych możemy wymienić na przykład duszności, niewyraźne widzenie czy uderzenia gorąca. Doświadcza tego między 1/100 a 1/1000 pacjentów, którzy są zmuszeni natychmiast przerwać leczenie ADHD u dorosłych metylofenidatem. Lekarz psychiatra ocenia wtedy, czy inne leki na ADHD dla dorosłych mają potencjał terapeutyczny u tego konkretnego pacjenta.
Czy leki na ADHD u dorosłych są refundowane przez NFZ?
Pacjenci, którzy dopiero rozpoczynają leczenie ADHD u dorosłych, mają wiele pytań o ceny i finansowanie leków na ADHD dla dorosłych w Polsce. NFZ pod względem wsparcia dla dorosłych z ADHD nie ma jednak zbyt wiele do zaoferowania. Choć dyskusja na ten temat trwa już od wielu lat, obecnie leki na ADHD dla dorosłych nie są refundowane. W praktyce oznacza to, że każdy pacjent zdiagnozowany i podejmujący leczenie po 18. roku życia jest zobowiązany samodzielnie pokryć koszty związane z farmakoterapią ADHD u dorosłych. Leczenie wiąże się ze stałymi wydatkami na leki, a ich cena waha się zazwyczaj między 30-120 zł za opakowanie.
Refundacja NFZ leków na ADHD dla dorosłych jest niedostępna w Polsce, ale nie warto z tego powodu rezygnować z terapii. Nieleczone ADHD u dorosłych wiąże się z wieloma uciążliwymi objawami, które zauważalnie utrudniają funkcjonowanie na co dzień, a z czasem mogą stać się przyczynami kolejnych zaburzeń psychicznych. Jeśli nie możemy sobie pozwolić na regularne przyjmowanie leków na ADHD dla dorosłych, weźmy pod uwagę przynajmniej psychoterapię lub coaching ADHD. U dorosłych leczenie służy nie tylko przywróceniu równowagi biochemicznej w mózgu, ale również wypracowaniu narzędzi, by życie z ADHD u dorosłych stało się łatwiejsze.
Leki na ADHD dla dorosłych – przeciwwskazania
Leczenie farmakologiczne w przypadku większości leków na ADHD dla dorosłych jest bardzo bezpieczne, ale również tutaj występują przeciwwskazania. Nie powinniśmy rozpoczynać terapii metylofenidatem, jeśli obok objawów ADHD u dorosłych zmagamy się również z ciężką depresją, myślami samobójczymi, zaburzeniami odżywiania, schizofrenią czy zaburzeniem osobowości borderline. Wśród przeciwwskazań do stosowania leków na ADHD dla dorosłych znajdziemy też niewydolność serca, ciężkie nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia krążenia mózgowego. W przypadku ADHD u dorosłych kobiet nie zaleca się przyjmowania metylofenidatu podczas okresu ciąży oraz karmienia piersią.
Przeciwwskazania do leków na ADHD dla dorosłych to:
▪︎ ciężka depresja, myśli samobójcze lub schizofrenia;
▪︎ zaburzenia osobowości, np. osobowość typu borderline;
▪︎ niewydolność serca oraz przebyte zawały;
▪︎ ciężkie nadciśnienie tętnicze i zaburzenia krążenia;
▪︎ okres ciąży oraz karmienia piersią.
Nieleczone ADHD u dorosłych i jego skutki
Każda choroba czy zaburzenie psychiczne wiążą się z pewnymi konsekwencjami, gdy długo pozostają nieleczone. ADHD u dorosłych nie jest wyjątkiem od tej reguły. U większości pacjentów z ADHD u dorosłych, objawy mają bezpośredni wpływ na codzienne funkcjonowanie. W wielu obszarach życia nieleczone ADHD u dorosłych staje się wręcz przyczyną rozwoju kolejnych trudności, w tym stanów depresyjnych oraz problemów w pracy. Kiedy zmagamy się z ADHD, objawy u dorosłych mogą z czasem prowadzić do poważnych kryzysów. Dlatego tak ważna jest kompleksowa terapia ADHD u dorosłych. Przed jakimi skutkami może nas ustrzec?
Leczenie ADHD u dorosłych – czy warto?
Nieleczone ADHD u dorosłych zawsze będzie dla nas obciążeniem w życiu. Dobre funkcjonowanie jest jednak możliwe. Po to jest i takie efekty przynosi terapia ADHD u dorosłych – leki, psychoterapia, coaching ADHD, a także samodzielna zmiana nawyków. W przypadku większości pacjentów z ADHD u dorosłych, objawy zauważalnie tracą na intensywności, a nawet niemal zupełnie ustępują. Czy zatem leczenie ADHD u dorosłych ma sens? Z całą pewnością przynosi korzyści, a także chroni przed skutkami życia z nieleczonym ADHD u dorosłych teraz i w przyszłości.
Należy pamiętać, że w kontekście ADHD, objawy u dorosłych to znacznie więcej niż tylko „nadmiar energii”. Nieleczone ADHD u dorosłych prowadzi do problemów z koncentracją i planowaniem, ale wiąże się też ze skłonnością do potencjalnie niebezpiecznych zachowań pacjentów z ADHD u dorosłych. Objawy tego zaburzenia to również impulsywność, a ta zwiększa ryzyko budowania niezdrowych relacji, rozwoju uzależnień i podejmowania ważnych decyzji pod wpływem chwili. W obliczu takich objawów ADHD u dorosłych, leczenie wydaje się być najbardziej korzystnym wyborem.
Wpływ nieleczonego ADHD u dorosłych na życie zawodowe
Praca to ważna część życia większości z nas. W zależności od wykonywanego zawodu pacjenta z ADHD, objawy u dorosłych mogą utrudniać lub nawet zupełnie uniemożliwiać wykonywanie codziennych obowiązków. Nieleczone ADHD u dorosłych szczególnie mocno odbija się na pracy osób, które wykonują dużo powtarzalnych czynności, mają samodzielne stanowiska i ograniczony kontakt z ludźmi. Gdy doświadczamy ADHD u dorosłych, objawy będą zauważalnie mniej uciążliwe w niektórych zawodach. Jaka praca może być największym wyzwaniem w przypadku nieleczonego ADHD u dorosłych?
1. Księgowy lub urzędnik. Praca na takich stanowiskach wiąże się z wykonywaniem wielu powtarzalnych czynności, co bywa demotywujące dla pacjentów z ADHD. Objawy u dorosłych sprawiają, że pracownik prawdopodobnie lepiej odnajdzie się w mniej odtwórczej pracy. Nieleczone ADHD u dorosłych zwiększa potrzebę dynamicznego działania i różnorodnych zadań. Praca w księgowości lub administracji opiera się natomiast na sztywnych procedurach, co może męczyć osoby z ADHD u dorosłych. Objawy nie uniemożliwiają wykonywania tej pracy, ale zazwyczaj bardzo obniżają satysfakcję z niej.
2. Lekarz wykonujący operacje. Osoby z nieleczonym ADHD u dorosłych mogą być świetnymi lekarzami pełnymi dobrej energii względem swoich pacjentów. Zawód chirurga lub innego specjalisty przeprowadzającego zabiegi często jednak nie łączy się dobrze z ADHD. Objawy u dorosłych obejmują trudności z koncentracją uwagi, wewnętrzne napięcie, a także nadruchliwość. Praca lekarza wykonującego operacje wymaga natomiast dużego spokoju i opanowania. W przypadku takich zawodów jak chirurg lub lekarz zabiegowy mocno rekomendujemy leczenie ADHD u dorosłych. Objawy mogą nie tylko utrudniać pracę specjalisty, ale też wpływać na skuteczność leczenia jego pacjentów.
3. Redaktor tekstów. W przypadku większości pacjentów z ADHD, objawy u dorosłych zwiększają potrzebę bezpośredniego kontaktu z ludźmi i spontanicznego działania. Dlatego też osoby funkcjonujące z nieleczonym ADHD u dorosłych mogą dobrze czuć się w roli dziennikarza, ale niekoniecznie redaktora tekstów. Praca redaktora lub korektora wiąże się przede wszystkim z wykonywaniem zadań przy komputerze. Wymaga też dużej uważności na szczegóły, co bywa znacznie trudniejsze dla pracowników z ADHD. U dorosłych objawy tego zaburzenia obniżają koncentrację i cierpliwość, co nie łączy się dobrze z pracą redaktora.
Skutki braku leczenia ADHD u dorosłych a zdrowie psychiczne
Literatura naukowa wskazuje, że aż 90% osób doświadczających ADHD u dorosłych ma też współistniejące inne zaburzenia psychiczne². To dodatkowy argument, by podejmować terapię nawet wiele lat od pierwszej diagnozy w dzieciństwie. Nieleczone ADHD u dorosłych może być dużym obciążeniem dla zdrowia i kondycji psychicznej. Żyjąc na co dzień z ADHD u dorosłych, objawy kształtują do pewnego stopnia nasze przekonania i postawy życiowe. Wysoki poziom stresu i frustracji utrzymuje się u dorosłych z ADHD przez długi czas, tworząc podwyższone ryzyko rozwoju zaburzeń depresyjnych i lękowych, a także pełnej depresji.
Skutki nieleczonego ADHD u dorosłych są obecne również w najbardziej fundamentalnych obszarach naszej psychiki. Co szczególnie ważne z perspektywy dobrostanu pacjentów z ADHD, u dorosłych objawy potrafią latami działać na szkodę naszej samooceny i poczucia własnej wartości. Gdy regularnie doświadczamy stresu, frustracji i niepowodzeń, łatwo jest z czasem uwierzyć, że „coś jest z nami nie tak”. W rzeczywistości to jednak skutki nieleczonego ADHD u dorosłych powoduje, że czujemy się i funkcjonujemy gorzej. Co dokładnie sprawia, że ADHD ma na nas tak duży wpływ?
Nieleczone ADHD u dorosłych – objawy uciążliwe
Wśród wielu aspektów ADHD, objawy u dorosłych w szczególny sposób odbijają się na naszej kondycji oraz życiu prywatnym. Coraz częściej mówi się o tym, że również bliscy pacjentów muszą zmagać się z pośrednimi skutkami nieleczonego ADHD u dorosłych, które rzutują na codzienne sprawy rodziny lub grupy przyjaciół. W przypadku większości pacjentów z ADHD u dorosłych, objawy mocno wpływają na zdolność do koncentracji, a także mowę ciała. Dlatego też nieleczone ADHD u dorosłych do pewnego stopnia kształtuje to, w jaki sposób odbierają nas inni ludzie – co o nas myślą, jak się przy nas czują i w jakie interakcje chcą wchodzić.
Zaburzenia koncentracji uwagi to integralna część życia z ADHD. Objawy u dorosłych utrudniają tym samym komunikację i mogą sprawiać, że nasz rozmówca nie będzie czuł się odpowiednio wysłuchany. Kiedy z kolei daje o sobie znać nieleczone ADHD u dorosłych z przewagą nadruchliwości i impulsywności, otoczenie może mieć problem z nadążaniem za naszą energią i szybkim tempem działania. To bywa trudne – szczególnie, gdy objawy ADHD u dorosłych wpływają na ważne obszary życia takie jak rodzina, przyjaźnie i relacje w pracy. Zatem jak radzić sobie z ADHD u dorosłych w najbliższym otoczeniu? Przede wszystkim wspierać tę drugą osobę i zachęcać do podjęcia leczenia!
Jak radzić sobie z ADHD u dorosłych?
Należy pamiętać, że leczenie ADHD u dorosłych to proces rozłożony w czasie. Jeśli doświadczamy tego zaburzenia, prawdopodobnie funkcjonujemy z nim nieświadomie już od wczesnych lat dzieciństwa. Dlatego w przypadku większości pacjentów terapia ADHD u dorosłych przynosi najlepsze efekty po kilku miesiącach lub latach, podczas których kontynuujemy leczenie. ADHD u dorosłych jest zaburzeniem wymagającym regularnego działania i kompleksowych rozwiązań. W związku z tym terapia ADHD u dorosłych powinna przebiegać w ramach przemyślanego planu i konkretnych, mierzalnych celów. Zatem jak radzić sobie z ADHD u dorosłych? Rozpocząć terapię i uzbroić się w dużo pozytywnej energii i motywacji!
Istnieje jednak kilka metod radzenia sobie z objawami ADHD u dorosłych, które mogą pomóc odzyskać spokój „tu i teraz”. Rozpoczęcie profesjonalnej terapii to bardzo ważny krok, ale zauważalna poprawa może przyjść dużo szybciej, jeśli wdrożymy też samodzielną, codzienną pracę. Szczególnie w przypadku ADHD u dorosłych kobiet coraz popularniejsze stają się różnego rodzaju ćwiczenia oddechowe, techniki medytacji oraz mindfulness – trening uważności. Jeśli szukamy metody, jak radzić sobie z ADHD u dorosłych na co dzień, troska o swoje zdrowie, samopoczucie i wypoczynek to dobry kierunek. Należy jednak pamiętać, że obok sposobów na „tu i teraz” wciąż bardzo ważna jest profesjonalna terapia ADHD u dorosłych.
Metody łagodzenia objawów ADHD u dorosłych to:
▪︎ krótkie ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne;
▪︎ leki na ADHD dla dorosłych, psychoterapia i coaching ADHD;
▪︎ troska o dobry sen oraz zdrową i smaczną dietę;
▪︎ regularna aktywność fizyczna na świeżym powietrzu;
▪︎ praktyka mindfulness (trening uważności).
Różnice w ADHD u dorosłych kobiet i mężczyzn
Jak zachowuje się osoba dorosła z ADHD? Odpowiedź brzmi – to zależy. W przypadku pacjentów z ADHD u dorosłych, diagnoza znacznie częściej dotyczy mężczyzn. Tendencja ta jest zauważalna także w młodszych grupach wiekowych, gdzie wykrywalność zaburzenia jeszcze w dzieciństwie działa zdecydowanie na korzyść chłopców. Nie oznacza to jednak, że ADHD u dorosłych kobiet czy dziewczynek występuje rzadziej. Mniejsza liczba stawianych diagnoz wynika z różnic płciowych między pacjentami doświadczającymi ADHD. U dorosłych objawy generalnie mogą być subtelniejsze, ale szczególnie w przypadku ADHD u dorosłych kobiet mówimy o zaburzeniu tak głęboko ukrytym, że aż niemal niewidocznym dla otoczenia.
Jakie są objawy ADHD u dorosłych różnej płci?
Nie od dziś wiadomo, że różnimy się od siebie – po prostu. Biologiczna płeć warunkuje to, jakie hormony wpływają na pracę naszego organizmu, a także jakie oczekiwania mają wobec nas inni ludzie. Właśnie dlatego objawy ADHD u dorosłych kobiet i mężczyzn mogą być tak skrajnie różne. Mając odmiennie działające organizmy oraz różne schematy zachowań, doświadczymy też innych rodzajów ADHD u dorosłych. Diagnoza tego zaburzenia powinna zatem uwzględniać, że każdy pacjent stanowi zupełnie odrębną historię i wymaga uważności specjalisty na niuanse.
Czasem wciąż jednak zdarza się, że świadomość na temat ADHD u dorosłych kobiet pozostawia wiele do życzenia nawet w środowisku terapeutycznym. Pojawia się wtedy niejasność, jak rozpoznać ADHD u dorosłych różnej płci, by diagnoza była wiarygodna i umożliwiała skuteczne leczenie. Należy pamiętać, że w przypadku ADHD u dorosłych kobiet mamy zazwyczaj do czynienia z objawami typowymi dla ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi. Kiedy jednak pacjentem staje się mężczyzna doświadczający ADHD u dorosłych, diagnoza koncentruje się na objawach związanych z nadruchliwością i impulsywnością. U obu grup występują też oczywiście objawy mieszane, jednak tendencja do takiego podziału w zależności od płci jest zauważalna.
ADHD u dorosłych kobiet – cechy szczególne
Gdy decydujemy się na badanie w kierunku ADHD u dorosłych, diagnoza znacznie częściej dotyczy mężczyzn. Dzieje się tak dlatego, że ADHD u dorosłych kobiet powoduje objawy mniej charakterystyczne dla „typowego” wyobrażenia o ADHD w społeczeństwie. Kobiety zauważalnie częściej niż pacjenci płci męskiej doświadczają ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi. W związku z tym objawy ADHD u dorosłych kobiet błędnie utożsamiane są z brakiem zaangażowania, chaotycznością w działaniu, a nawet domniemanymi mniejszymi możliwościami intelektualnymi. Dlatego też przy podejrzeniu tego rodzaju ADHD u dorosłych, diagnoza może nie tylko przywrócić komfort funkcjonowania, ale też „uratować” samoocenę i pewność siebie dobrze zdiagnozowanej pacjentki.
Objawy ADHD u dorosłych kobiet to na przykład:
▪︎ duże poczucie zmęczenia i przebodźcowania na koniec dnia;
▪︎ częste popełnianie błędów, które wynikają z niedostatecznej uważności;
▪︎ problemy z organizacją, planowaniem i wykonywaniem zadań;
▪︎ skłonność do silnej krytyki wewnętrznej własnych decyzji i działań;
▪︎ przymus wykonywania wielu czynności jednocześnie.
Z czym mylone jest ADHD u dorosłych?
Choć generalnie rośnie świadomość na temat ADHD, objawy u dorosłych wciąż bywają mylone z innymi zaburzeniami i domniemanymi cechami osobowości pacjentów. W przypadku ADHD u dorosłych kobiet, którego objawy często idą w kierunku ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi, cechy szczególne tego zaburzenia bywają mylone z depresją, autyzmem, stanami lękowymi lub negatywnymi cechami osobowości takimi jak chaotyczność czy ogólne „roztrzepanie”. Kiedy takie skojarzenia dominują w naszym myśleniu o ADHD u dorosłych, diagnoza odsuwa się w czasie. W związku z tym dużo trudniejsza staje się też kwestia, jak leczyć ADHD u dorosłych bez rzetelnej diagnozy.
Z czym mylone jest ADHD u dorosłych w przypadku mężczyzn? U pacjentów płci męskiej objawy częściej dotyczą ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności. W praktyce oznacza to, że nieleczone ADHD u dorosłych mężczyzn może przypominać spektrum autyzmu, zaburzenia osobowości typu borderline, a nawet chorobę afektywną dwubiegunową (ChAD). Kierując się stereotypami dotyczącymi tego rodzaju ADHD, objawy u dorosłych możemy niefortunnie łączyć z lekkomyślnością, która w praktyce wynika z impulsywności powodowanej ADHD. Typowe jest też wrażenie „nadmiaru energii” i wiecznego rozkojarzenia związane z nadruchliwością obserwowaną przy ADHD u dorosłych.
Problem z diagnozą ADHD u dorosłych kobiet
ADHD u dorosłych kobiet bywa nie tylko „subtelniejsze” z perspektywy otoczenia pacjenta, ale również znacznie trudniejsze do zdiagnozowania. Dzieje się tak ze względu na stereotypy i wzorce kulturowe, które wciąż silnie wpływają na społeczne postrzeganie ADHD. U dorosłych objawy stanowią naturalne przedłużenie trudności, których pacjent doświadczał już w dzieciństwie. Jeśli dziewczynka wykazywała typowe dla ADHD zaburzenia koncentracji uwagi, mogła usłyszeć od osób dorosłych, że jest nieuważna albo mało zdolna. Ta sama pacjenta wykazująca po latach podobne objawy ADHD u dorosłych wciąż będzie pamiętać takie osądy. W związku z tym dużo trudniej będzie jej sięgnąć po diagnozę, a później terapię ADHD u dorosłych.
Błędne skojarzenia wokół ADHD u dorosłych kobiet dalej budzą też objawy związane z nadruchliwością i impulsywnością. Dziewczynka wykazująca te cechy na jakimś etapie życia prawdopodobnie usłyszy, że jest niegrzeczna, lekkomyślna i nie potrafi „usiedzieć w miejscu”. Dorosła kobieta z wciąż nieleczonym ADHD u dorosłych może pamiętać ten schemat, a w konsekwencji próbować sztucznie ograniczać takie zachowania bez wyleczenia ich przyczyny. Stąd już bardzo blisko do rozwoju innych zaburzeń, np. stanów lękowych i nerwicy. Pacjent nauczony w dzieciństwie, że objawy ADHD u dorosłych kobiet to kwestia złego wychowania czy „wadliwej” osobowości z dużo mniejszym prawdopodobieństwem pomyśli też o diagnozie i leczeniu ADHD u dorosłych.
Źródła naukowe:
O autorze
Paulina Urbanowicz jest psychologiem i psychoterapeutą z wieloletnim doświadczeniem. Specjalizuje się w terapii poznawczo-behawioralnej, którą rozszerza o wybrane elementy treningu uważności. Paulina pracuje z pacjentami doświadczającymi różnych trudności, w tym ADHD u dorosłych. Objawy są dla niej wskazówką, w jaki sposób pracować z osobami szukającymi rozwiązań w tym obszarze.
Kontakt: +48 797 404 763 · kontakt@urbannclinic.pl